اسناد (علم معانی)یکی از اصطلاحات بکار رفته در ادبیات فارسی، اسناد بوده که در لغت به معنی «نسبت دادن چیزی به چیزی یا به کسی» و در اصطلاح علم معانی، عاملی است که قسمتی از کلام را به قسمتی دیگر از کلام، بر صورت ایجاب یا سلب، پیوند می‌دهد. ۱ - کاربرد اسناداسناد (یا نسبت حکمیه و رابطه) پیوند میان مسندالیه و مسند را برای ایجاد مفهوم برقرار می‌کند که عامل این پیوند در زبان فارسی فعل است، مانند: ترکان پارسی گوی بخشندگان عُمرَند. ۲ - مسند و مسندالیهدر هر قطعه ادبی پیوندی بین کلمات وجود دارد که در اصطلاح علم معانی به آن مسند و مسندالیه گفته می‌شود. ۳ - انواع اسناد۱) اسناد خبری: در این اسناد افادۀ حکم یا خبر،اعمّ از ثبوت یا سلب،ما بازاء خارجی دارد و ذاتاً قابل صدق و کذب است. ۲) اسناد انشایی: در این اسناد، مفهوم در لفظ باقی می‌ماند و حکم، نسبت خارجی ندارد و به همین سبب قابل صدق و کذب نیست. ۳.۱ - انواع اسناد خبریاسناد خبری، بسته به احوال مخاطب و میزان آگاهی او از حکم، به سه قسم تقسیم می‌شود: ۱) اسناد ابتدایی: در این اسناد مخاطب نسبت به حکم خالی الذّهن است و پیام را دریافت می‌کند. ۲) اسناد طلبی: در این اسناد مخاطب به درستی پیام شک دارد و گوینده برای رفع تردید، سخن را موکد می‌کند. ۳) اسناد انکاری: در این اسناد، خبر، برای شنونده‌ای که منکر پیام است، به صورت مضاعف تاکید می‌شود. ۳.۲ - اقسام اسناد خبری یا انشاییاسناد، اعمّ از خبری یا انشایی، بر دو گونه است: ۱) اسناد حقیقی: اسناد حکم (یا فعل) است به فاعل حقیقی، بر حسب اعتقاد متکلّم، مانند: علی آمد. ۲) اسناد مجازی: نسبت حکم است به فاعل غیرحقیقی، مشروط بر آن‌که میان حکم و فاعل حقیقی ارتباطی وجود داشته باشد مانند: خورشید بر جهانیان خندید. اسناد مجازی بیشتر جنبۀ ادبی دارد. ۳) نوعی دیگر از اسناد هست که نه حقیقی و نه مجازی است. در این نوع، پیوستن مسند به مسندالیه تنها برای ربط است و فعل جمله نیز فعل‌ربطی است مانند: هوا سرد است. [۱]
سعادت، اسماعیل، دانشنامه زبان و ادب فارسی، تهران، سازمان انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴، ج۱، ص۴۲۳.
۴ - پانویس
۵ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «اسناد»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۷/۰۹. رده‌های این صفحه : آرایه‌های ادبی | اصطلاحات ادبیات فارسی | تکنیک‌های ادبی | روش‌های بلاغت | شکل‌های سخنرانی | علم بدیع
|